با 2 میلیون تومان کارگاه تولید کرم ابریشم راه اندازی کنید [بهترین ماه برای پرورش، فروردین است]

ابریشم خالص و طبیعی در بازار همچنان مشتریان مخصوص به خود را دارد، و همین موضوع باعث می شود، که مانور برای تولید این محصول با توجه به تعداد اندک تولیدکنندگان می تواند آن را به تجارتی پرسود تبدیل کند. اولین مرحله پرورش کرم ابریشم از فروردین ماه شروع می شود، و 30 الی 40 روز پس اولین برداشت پیله تر شروع می‌ شود.

یکی از پرورش‌دهندگان کرم ابریشم نوغانداری را به عنوان یکی از مهمترین مشاغل خانگی استان های شمالی عنوان می‌ کند، که باعث تامین معیشت روستایی های این استان شده است، همچنین استان های شمالی مکان مناسبی جهت تهیه ی تخم ابریشم محسوب می شود، پیله از 300 تا 900 متر ابریشم اولیه تشکیل شده‌ است. برای تهیه ی حدود 500 گرم ابریشم 2 تا 3 هزار پیله احتیاج دارید.

پرورش دهنده ی کرم ابریشم پس از خرید تخم نوغان از جهاد کشاورزی اول تخم ها را درون ظرف و داخل پارچه های گرم قرار می‌ دهند، و تخم ها پس از مدت 5 روز تا یک هفته زنده می‌ شوند. پس از این مرحله کرم های ابریشم 3 مرحله به خواب رفته و بیدار می‌ شوند، و این مدت 13 روز طول می‌ کشد. در مرحله خواب چهارم که مدت 3 روز طول می‌ کشد، کرم ها به مکان بزرگ تر منتقل می‌ شوند، و در این مرحله باید به کرم های ابریشم غذا داد.

یکی از کارشناسان حوزه ی کشاورزی با تاکید بر این که غذای کرم های ابریشم برگ تازه درخت توت می باشد، می‌گوید باید به مدت 13 الی 14 روز باید به صورت مرتب و روزانه 3 الی 4 مرحله شاخه های درخت توت به همراه برگ برای تغذیه به کرم ها داده شود، و هرچه کرم ابریشم پیله بهتر دهد، و تلفات کمتر داده شود، برداشت بهتری خواهد داشت. برداشت پیله تر از اوایل خرداد شروع و در حدود 25 روز ادامه دارد.

یکی دیگر از پرورش‌ دهندگان کرم ابریشم که با سرمایه اندک (کمتر از 3 میلیون تومان) این کار را شروع کرده، و در رابطه با نوغانداری می‌گوید: ظرفیت درآمد زایی و اشتغال زایی کار پرورش کرم ابریشم مناسب است. امکان پرورش کرم ابریشم به صورت خانگی نیز وجود دارد، و به همین دلیل می تواند به اشتغال اعضای خانواده کمک کند.

هر بسته تخم نوغان 22 هزار کرم ابریشم و 30 تا 40 کیلوگرم پیله می دهد. قیمت هر بسته هم نزدیک به 30 هزار تومان می باشد. سود خالص حاصل از پرورش هر بسته تخم نوغان نزدیک به 1 میلیون تومان می باشد.

این تولید کننده در ادامه می‌ گوید، که کار پرورش کرم ابریشم را می‌ توان با سرمایه ای 2 میلیون تومانی شروع کرد. پرورش کرم ابریشم دارای شرایط ویژه ای می باشد، صرفاً در فصل بهار انجام می شود. در فصل های دیگر سال فقط در صورتی می توان کار تولید را ادامه داد، که گل خانه ویژه کرم های ابریشم تأسیس شود.

شروع پرورش كرم ابريشم 

پس از پايان يافتن عمليات تفريخ و خروج كرمها از تخم، تخم نوغان هاي تازه تفريخ شده به محل پرورش منتقل شده و لازم است موارد ذيل به عنوان مرحله شروع پرورش انجام گردد.

• يک روز پیش از شروع پرورش محل پرورش را كاملاً آماده و شرايط محيطی مورد نیاز از نظر دما رطوبت و نيز امكانات لازم مهيا شود.
• جعبه های تفريخ از جمله جعبه های طراحی شده، و يا جعبه های شيرينی كه برای تفريخ مورد استفاده قرار گرفته اند، را بعد از بيرون آمدن لاروها به اتاق پرورش منتقل کنید، و به آرامی روی بسترهای پرورشی قرار مي دهيم، و سپس پوشش روی جعبه ها را برمی داريم.
• پیش از تغذيه با مواد ضد عفونی كننده ای مانند مخلوط 5% پودر فرمالدئيد و 95 درصد پودر آهک مرده و يا به وسيله پودر آهک مرده، سطح بدن لاروها، با استفاده از پارچه های توری نازک به صورت يكنواخت ضدعفونی می گردند.
• جهت انجام عمليات برگ دهی ضروریست، که برگ ها را خرد كرده، و به صورت يك نواخت در اختيار لاروها گذاشته شود.
• بعد از برگ دهی برای حفظ رطوبت و جلوگيری از خشک شدن برگ ها بهتر است، بستر پرورش با كاغذهای پارافينی پوشیده شوند.
• حدود 2 ساعت بعد از برگ دهی و هنگامی كه اطمينان حاصل شد، كه كرم های تفريخ شده به برگ چسبيده اند برگ ها همراه با كرم ها از داخل جعبه تفريخ به روی بستر پرورش منتقل می شوند. فقط باید دقت وتوجه ی کافی را داشته باشید، كه هنگام انتقال به كرم ها هیچ صدمه ای وارد نشود.
• مساحت مطلوبی با توجه به ميزان و تراكم لاروها در سينی پرورش در نظر گرفته می شود، بايد توجه داشت، كه در اين سطح همه ی كرم ها به صورت يكنواخت قرار گرفته، و از تراكم كرم در يک نقطه جلوگيری می کند.
• بايد توجه کنید، كه جثه ی كرم ابريشم در سنين جوانی مخصوصاً سن اول و دوم و اوايل سن سوم بسيار ظريف و آسيب پذير می باشد، و جهت جا به جايی آن نبايد از دست استفاده كرد، و برای اين كار لازم است، تعدادی پر مرغ تميز در اختيار داشته باشيم، تا به وسيله آن جا به جايی لاروها انجام شود.
• تمام عمليات اشاره شده، مرحله شروع پرورش گفته می شود. پس از آن پرورش كرم جوان و كرم بالغ انجام می شود.

پرورش كرم جوان

سه سن اول لاروی در دوره زندگی كرم ابريشم كرم جوان ناميده می شود. كيفيت پرورش كرم جوان به ميزان قابل توجه ای در موفقيت پرورش كرم بالغ و بالطبع در كميت و كيفيت پيله های توليدی تأثیرگذار می باشد. با تلاش خود را بکنید، با توجه به رشد سريع لارو و حساسيت آن به شرايط مطلوب محيطی مناسب ترين شرايط حرارتی، رطوبتی، تغذيه ای و بهداشتی برای آن فراهم گردد. پس لازم است، که اتاق پرورش كرم جوان از نظر حرارت، رطوبت، تهويه قابل كنترل باشد. جهت به وجود آوردن این شرایط تعدادی حرارت سنج و رطوبت سنج در نقاط مختلف اتاق پرورش نصب گردد.
بستر پرورش كرم جوان معروف به سينی پرورش می تواند از جنس چوب يا فلز و در ابعاد مختلف تهيه شود، كه بسته به حجم پرورش و سطح بستر مورد نياز و در مقاطع مختلف و متناسب با ميزان رشد كرم مورد استفاده قرار می گيرد.
برگ توت در تغذيه و تأمين سلامتی كرم های جوان بسیار تأثیر گذار می باشد. پس لازم است، در انتخاب نوع برگ و برداشت به موقع آن ها دقت کافی را داشته باشید. برگه ای مورد استفاده برای دوره كرم جوان لطيف، تازه و پرآب و سرشار از مواد مغذی باشد. برای پرورش كرم جوان برگ های قسمت انتهای شاخه ها (غير از غنچه ها) استفاده می شوند، و بهتر می باشد، برای سن اول از اولين تا سومين برگ، براي سن دوم از اولين تا پنجمين برگ و براي سن سوم از اولين تا هفتمين برگ، برداشت شود. بايد توجه داشت، كه اولين برگ راس شاخه برگی می باشد، كه از همه برگ های انتهايی شاخه بزرگ تر باشد. بنابراين نبايد از برگ هايی كه به صورت جوانه بوده، و هنوز كاملاً باز نشده است، استفاده کرد. بهترين وسيله برای حمل برگ از محل چيدن تا اتاق پرورش سبدهای پلاستيكی بزرگ می باشد، كه مانع فشردگی برگ ها و آسيب به آنها می شود. برگ مورد تغذيه كرم های جوان بايد خرد شود. اندازه اين برش ها در سنين 1، 2 و 3 كرم با توجه به قدرت كرم برای جويدن برگ انتخاب شده و ضروری می باشد، كه اين اندازه ها رعايت شوند. جهت خرد كردن برگ می توان از كارد تيز آشپزخانه و يک صفحه چوبی استفاده کرد. برای اين كه برگ ها هنگام برش له نشود، بهتر است، دقت بيشتری در برش ها به عمل آيد. چون برگ مورد تغذيه سنين 1 و 2 و 3 خرد می شود، و اين گونه برگ ها قدرت نگهداری رطوبت خود را در اثر برش از دست می دهند. لازم است جهت حفظ رطوبت آن ها و جلوگيری از پژمردگی بعد از اتمام برگ دهی بر روی بستر با استفاده از كاغذ پارافينی پوشیده شود.
به خاطر حساسيت كرم های جوان به عوامل بيماري زا و جهت پيشگيری از شيوع بيماری مطلوب است، ضدعفوني بدن لاروها هر صبح و يا حداق يک روز در ميان به ويژه بعد از پوست اندازی كرم ها در ابتدای هر سن پيش از عمليات برگ دهی به وسيله ی پودر ضدعفونی كننده انجام گيرد. لازم به تذكر می باشد، كه در زمان خواب كرم ها از ضدعفونی بدن آن ها اكيداً جلوگیری کنید.

پرورش كرم بالغ 

به سنين 4 و 5 دوره زندگی كرم ابريشم كرم بالغ می گویند. با توجه به بزرگ شدن جثه و اندازه كرم ها بالطبع احتیاج به سطوح وسيع تر جهت ادامه ی عمليات پرورش بهتر است، بعد از پايان پرورش كرم جوان لاروهای ابتدای سن چهارم به سالن كرم بالغ منتقل شوند. مناسب ترين سالن ها يا تلنبارهای پرورش كرم بالغ تلنبارهای نيمه صنعتی می باشند. در اين نوع تلنبارها بسترهای پرورشی به صورت 2 يا 3 طبقه در طول سالن و به عرض 5.1 متر ساخته می شوند. اسكلت بسترها می تواند از آهن يا چوب انتخاب شده، و كف بسترها هم به وسيله ی توری فلزی پوشانده می شود. مزيت اين روش اين است، كه می توان از فضای داخل سالن جهت افزايش سطح بستر استفاده کرد. برای اين كه امكان كار كردن در داخل طبقات فراهم شود، بهتر است، ارتفاع اولين طبقه از سطح زمين را 20 سانتی متر، فاصله طبقه اول از طبقه دوم را 80 سانتی متر و فاصله طبقه دوم با سوم را 50 سانتی متر در نظر گرفت. همچنين می توان از سالن های مذکور در فصول غير از پرورش نيز استفاده كرد.
به خاطر حساسيت كرم های بالغ به شرايط نامناسب تهويه، حرارت و رطوبت زياد، رعايت ميزان حرارت و رطوبت مندرج در جدول الگويی پرورش كرم بالغ و تهويه به موقع سالن به ميزان قابل توجه ای در سلامت كرم ها و افزايش محصول تأثیرگذار خواهد بود. برگ های آب دار و تازه رشد كرده، برای تغذيه كرم بالغ مناسب نمی باشند. بنابراين لازم است، از برگ شاخه های پايين تر درخت كه رشد كافی كرده اند، استفاده کرد. ضمن اين كه در اين دوره احتیاجی به خرد كردن برگ نمی باشد، و می توان برگ را همراه با شاخه روی بستر كرم قرار داد. جهت پيشگيری از فشردگی برگ ها روی بستر، تغذيه مطلوب تر كرم ها و تهويه مناسب توصيه می شود، شاخه ها را يكي در ميان و به صورت سر و ته روی بستر گذاشته شود، بهتر است، در دفعات بعدی برگدهی جهت قرار دادن شاخه ها عكس دفعه قبل باشد، تا با ايجاد شبكه اهداف مذكور تامين شود.

چگونگی پرورش کرم ابریشم در ایران

• تفریخ

به خروج کرم از تخم را تفریخ گفته می شود، که در شرایط مساعد 13 روز طول می‌کشد. بعد از این که اولین آثار تفریخ مشاهده شد، لازم است، برای تفریخ یکنواخت به مدت 48 ساعت در اتاقی کاملاً تاریک که دارای دمای 25 درجه سانتی گراد و 80% رطوبت داشته باشد، قرار گیرد. رنگ تخم ها در ابتدا آبی روشن می باشد، که درست قبل از خارج شدن کرم ها از تخم تیره رنگ می شوند.

• کرم جوان 

کرم ابریشم معمولاً دارای 5 مرحله تغذیه و چهار مرحله پوست‌ اندازی می باشد، که به هر مرحله از تغذیه سن و به هر مرحله از پوست اندازی خواب می گویند. می توان گفت که کرم ابریشم دارای 5 سن و 4 خواب است. سنین 1و2و3 را کرم جوان گویند. سنین کرم جوان حدود 11 روز طول می کشد.

• کرم بالغ

به سنین 4و5 کرم ابریشم بالغ گفته می شود، که 15-16 روز به طول می کشد. در پایان سن پنجم کرم ها از اشتها افتاده، و از تغذیه باز می مانند، جثه آن ها کوچک می شود، و به رنگ زرد و شفاف در می آیند، که در این زمان با گذاشتن وسایل پیله تنی بر روی کرم ها موجبات تنیدن پیله فراهم می آید.

• عادت غذایی کرم ابریشم 

کرم ابریشم از برگ درخت توت برای تغذیه استفاده می کند، و هیچ غذای دیگری را نخواهد خورد. برگ های توت باید بلا فاصله بعد از بیرون آمدن کرم از تخم در اختیارش قرار گیرد. برگ های تازه و لطیفی که مورد نیاز کرم جوان می باشد، در اوایل بهار در دسترس می باشد. برگ های کهنه در 3 مرحله اول زندگی کرم ابریشم کرم های جوان بسیار خشن می باشد، در دوره چهارم و پنجم زندگی کرم های بالغ می تواند از برگ های سخت و خشن استفاده کنند. برگ ها باید بدون هیچ گونه مواد آفت کش باشند. پس از جمع آوری مقدار زیادی از شاخه های درخت توت با برگ های تازه به عنوان ذخیره غذایی باید آن ها را به مدت 3 دقیقه در محلول گند زدا قرار داد. سپس برگ ها باید در زیر شیر آب خوب شسته شود، تا همه ی برگ ها خوب پاک و شسته شود، چون می تواند باعث کشته شدن کرم های ابریشم شود. بعد با تکان دادن آب اضافی برگ ها گرفته شده، و در کیسه های پلاستیکی و جای خنک نگه داری شود.

• تشکیل پیله

ابتدای هر تابستان پروانه کرم ابریشم از پیله خارج می شود. پروانه ماده بعد از جفت گیری 400 تخم کوچک می گذارد. طی تقریبا دو هفته یک کرم ابریشم 3 میلی متری از تخم خارج می شود، به آن ها برگ درخت توت سفید داده می شود، که حریصانه آن ها را می بلعند. سپس طی چهار مرحله پوست اندازی می کنند، تا کاملا بالغ شوند. بعد از حدود یک ماه هر کرم ابریشم شروع به ریسیدن پیله اطراف خودش می کند، این کار توسط غده ترشح کننده کرم ابریشم انجام می شود.

کرم ابریشم یک تارابریشمی نازک ترشح می کند، و بعد با چسبی که تهیه می‌ کند، پیله را به صورت سطح صافی به هم می چسباند. این کار 3 روز و 3 شب طول می کشد، که با توجه به خصوصیات نوع وروش پرورش کرم ابریشم، یک پیله می تواند وزنی در حدود 5/1 تا 5/2 گرم داشته باشد. اگر چه پیله به عنوان محصول اصلی استفاده نمی شود، اما برای تهیه ابریشم خام به کار می رود. دو تا سه روز پس از تشکیل پیله کرم درون آن به شفیره تبدیل می شود، و تقریبا پس از دو هفته به صورت پروانه از پیله خارج می شود. از شفیره کرم ابریشم جهت تهیه غذای ماهی، لوازم دارویی و آرایشی می شود.

باید دقت و توجه ی کافی را داشته باشید، که طول رشته نخ ابریشمی یک پیله ممکن است 300 تا 900 متر باشد. خروج پروانه از پیله می تواند این رشته نخ را تکه تکه کند، در حالی که ابریشم از پیله کامل که شفیره داخل آن است، به دست می‌ آید. در یک مزرعه پرورش کرم ابریشم پروانه‌ های بالغ فقط به اندازه مورد نیاز اجازه دارند، از پیله خارج شوند باقی مانده به وسیله ی گرما در درون پیله کشته می‌ شوند. برای این که ابریشم بتواند ریسیده و به پارچه تبدیل شود. پروانه کرم ابریشم رنگ متمایل به زرد با بدنی کلفت و پرموى دارد. عمر پروانه بالغ مدت بسیار کوتاهی است. به اندازه کافی طولانی برای این که پروانه بتواند تخم گذاری کند.

مشکلات پرورش کرم ابریشم

اگر چه پرورش کرم ابریشم در طول 45 روز و به نظر آسان می‌ آید، ولی وقتی پای گلایه‌ های نوغانداران می‌ نشینی مشاهده می‌ کنید، تا سررشته نخ ابریشم دستت برسد، موانع بسیاری را باید پشت سر بگذارید.

در این راستا بسیاری از تولیدکنندگان از سود زیاد تسهیلات بانکی گلایه دارند، و ابراز می‌ کنند، که پرداخت تسهیلات با نرخ 18% برای خانواده کشاورز که در زمره اقشار آسیب‌ پذیر می باشد، ناممکن است.

بسیاری از نوغانداران قاچاق نخ‌ های ابریشمی چینی را نیز آفتی برای تولید محصول می‌ دانند، و ابراز می‌ کنند. یکی از مهم‌ ترین نیازهای پرورش کرم ابریشم تهیه غذا یا همان برگ توت برای کرم‌ ها می باشد، که همین موضوع به‌ ظاهر ساده ولی مشکلی بزرگ بر سر راه تولید می باشد.

آن‌ ها بیان می‌ کنند، تهیه ی 30 تن برگ توت برای هر نوغاندار کار ساده‌ ای نمی باشد، و لذا باید ابتدا فکری به حال نهالستان‌ ها و تهیه غذا برای پرورش‌ دهندگان کرد.

طول عمر و پرورش کرم های ابریشم

کرم های ابریشم توانایی پرواز کردن را ندارند، چون بدن آن ها در مقایسه با بال های آن ها وزن بیشتری دارد. طول عمر این کرم ها فقط به اندازه تولید نسل های بعدی آن ها می باشد. چیزی حدود 20 تا 35 روز. معمولاً یک کرم ابریشم ماده پیش از مرگ خود حدود 300 تا 500 تخم به رنگ زرد کم رنگ تولید خواهند کرد. این کرم ها در اواخر فصل زمستان تخم گذاری کرده، و کرم ها در بهار سر از تخم برخواهند آورد. کرم های تازه متولد شده، به سرعت رشد می کنند، و تقریباً پس از گذشت 4 هفته به 70 برابر اندازه ی اولیه خود خواهند رسید.

این کرم ها بعد از بالغ شدن حداقل دارای 8 جفت پا، سر براق و خون زرد رنگ خواهند بود، و همان طور که گفته شد، این کرم ها ریه ندارند، و از طریق سوراخ های موجود بر روی سطح بدن آن ها تنفس می ‎کنند. کرم های ابریشم تقریباً بعد از گذشت 27 روز تغذیه منظم شروع به تنیدن پیله به دور خود خواهند کرد، که پیله تنیده شده، معمولاً به رنگ سفید و یا زرد است، و از جنس نخ ابریشم است.

نخ ابریشم در غدد بزاقی کرم ابریشم تولید می ‎شود. تنیدن پیله پس از گذشت 3 روز به پایان می ‎رسد، و پروانه بالغ پس از گذشت 2 هفته، پیله را شکافته و زندگی دوباره خود را آغاز می ‎کند.

برخي نكات مهم در پرورش كرم ابريشم

• تغذيه 

از تغذيه كرم ها با برگ های خيس، باران خورده، شبنم دار، خاک آلوده، پژمرده و خشبی بايد قويا خودداری گردد.
بايد مطمئن بود، كه هنگام برداشت برگ، درختان ميوه مجاور اين درختان سمپاشی نشده باشند، چون در صورت انجام سمپاشی احتمال اين كه ذرات سم به وسيله ی باد روی برگ درختان توت نيز منتقل شده باشد، وجود دارد. تغذيه كرم ها با برگ های آلوده به سم باعث نابودی آن ها می شود. بنابراين در صورت مشكوک بودن می توان ابتدا تعداد كمی از كرم ها را در محل جداگانه ای به وسيله ی برگ چيده شده مشكوک تغذيه نمود. چنان چه برگ ها آلوده به سم باشند، كمتر از 2 ساعت پس از تغذيه كرم ها بی تاب شده، سر خود را به اطراف حركت داده، و مايع سبز رنگی از دهان آن ها خارج می شود. در اين حالت بايد همه ی برگ های آلوده و كرم های مسموم شده، را از محيط پرورش دور ساخت.

1. لازم است، برداشت برگ، صبح زود و يا عصر هر روز انجام شود، و از برداشت آن در زمان آفتاب شديد جلوگیری کرد. چون برداشت برگ در اين زمان باعث خشكيدگی برگ ها شده، و افزايش گرمای برگ ها باعث تخمير و ترشيدگی آن ها می گردد.
2. عمليات برداشت برگ طوری انجام شود، كه هميشه به اندازه يک وعده برگ برای تغذيه كرم ها ذخيره شده باشد. به گونه ای كه برگ ای چيده شده در عصرها برای اولين وهله برگ دهي روز بعد و برگ چيده شده صبح برای وهله های ديگر برگ دهی روزانه استفاده گردد. اتاق ذخيره بايد محلی خنک و تاريک بوده، و قابليت تهويه را نيز داشته باشد. ضمناً جهت حفظ رطوبت برگ ها بعد از پهن كردن آن ها بهتر است، روی برگ به وسيله پارچه تميز نمداری پوشانيده شود.
3. ضروري است، برگ دهي چه به صورت خرد شده، در سنين كرم جوان و چه به صورت برگ كامل همراه با شاخه در دوره بالغ، به صورت يكنواخت در بستر كرم انجام شود، تا همه ی كرم ها از ميزان كافی برگ برخوردار شده، و ضمن تغذيه لازم به صورت هماهنگ رشد کنند.

• خواب كرم 

كرم های ابريشم در فاصله سنين يک تا پنج دارای چهار مرحله پوست اندازی می باشند، كه به هر مرحله پوست اندازی اصطلاحاً خواب كرم گفته می شود. از علائم پوست اندازی می توان به كاهش تغذيه، كاهش تحرک، متورم شدن ناحيه سينه ای، چسبيدن روی يک نقطه در روی بستر پرورش، قرار گرفتن لارو با حالت زاويه دار و شفاف شدن پوست لارو.
رعايت نكات زير در زمان خواب كرم لازم و ضروری می باشد.

1. به خاطر عدم يكنواختی كامل كرم ها در زمان خواب و به جهت جلوگيری از تراكم برگ باقی مانده در بستر، ميزان آخرين وهله برگ دهی پیش از خواب هر سن كمتر از وهله های قبلی می باشد.
2. مطلوب است، با مشاهده ی علائم خواب كامل كرم ها بستر پرورش به وسيله پودر آهک مرده آهک پاشي گردد. از اهداف مورد نظر این عملیات می توان به كاهش رطوبت بستر، خشک شدن برگ های باقي مانده در بسترف كاهش فعاليت عوامل بيماري زا اشاره کرد.
3. برای تميز كردن بستر پرورش می توان از توري های پلاستيكی استفاده کرد. بديهی می باشد، اندازه چشمه توری ها برای استفاده در دوره كرم جوان كوچ كتر و برای دوره كرم بالغ بزرگ تر مي باشد. همچنين در دوره كرم بالغ كه كرم ها با شاخه تغذيه می شوند، می توان با برداشتن شاخه ها سطح زيرين آن را تميز كرده، و مجدداً شاخه را روی بستر تميز شده قرار داد.
4. حتماً بايد در مورد تميز كردن بستر يادآوری کرد، این است، كه در مراحل مختلف اين عمليات به ويژه در دوره كرم جوان كه لاروها ريز بوده، و امكان مشاهده آن ها اندكی مشكل است، بايد توجه كافی کرد، تا از دور ريختن احتمالی لاروها و يا آسيب های وارده به آن ها اجتناب گردد.
5. نكته ديگر اين كه چون تميز كردن بستر به ويژه در سنين 4 و 5، نيروی انسانی قابل ملاحظه ای احتیاج دارد، بهتر است، در اين خصوص برنامه ريزی لازم صورت پذيرد، تا عمليات تميز كردن بستر و سپس تغذيه لاروها به موقع انجام شوند.

• افزايش سطح بستر و يكنواخت كردن كرم ها در بستر 

همراه با تغذيه و افزايش سن لاروها جثه آن ها بزرگتر می شود، و احتیاج به سطح بستر بيشتری دارند. لذا به طوری كه در جداول الگويي نيز منعكس گرديده، در مواقع لزوم بايد به گسترش سطح بستر آن ها اقدام کرد. افزايش به موقع سطح بستر پرورش و فراهم كردن بستر مناسب تاثير بسيار زيادي بر كميت و كيفيت محصول توليدی داشته، و در پيشگيری از شيوع بيماري های مختلف مخصوصاً بيماري گراسري تأثیر گذار می باشد.
عمل گسترش بستر قبل از هر خواب تا دو برابر سطح اوليه و پس از پوست اندازی به اندازه مورد نياز ضروری است. نكته ای كه لازم است، مورد توجه قرار گيرد، آن است، كه در همه ی مراحل پرورش اعم از تغذيه و گسترش بستر از تراكم كرم ها در يک نقطه اجتناب كرده، و سعی شود كرم ها به صورت يكنواخت در سطح بستر پراكنده شوند. ضروری است، جهت جلوگيري از وارد آمدن هر گونه صدمه به لاروها جا به جايی آن ها در سنين جوانی به وسيله ی دست انجام نشده، و از وسايلی مانند پر مرغ استفاده گردد.

• رعايت بهداشت محيط پرورش و ضدعفونی

با توجه به اين كه بيماری های كرم ابريشم قابل درمان نمی باشد، جهت پيشگيری خسارات حاصل از بيماری ها و آفات لازم است، اتاق تفريخ، اماكن پرورشي و كليه وسايل مورد نياز در تفريخ و پرورش به شرح زیر ضدعفوني شوند.

1. محلول 2% فرمالين: زمان استفاده از اين محلول 4 روز قبل از شروع عمليات پرورش و يا تفريخ می باشد. محلول شامل يک ليتر فرمالين (37%) و 17 ليتر آب مي باشد. برای تاثير بهتر اين محلول لازم است، كه محيط گرم بوده (20 تا 25 درجه سانتي گراد) و كليه منافذ ورود و خروج هوا گرفته شود. 48 ساعت پیش از شروع عمليات، كليه درب ها و پنجره ها را باز کرده، تا گاز حاصل از محيط خارج شود. از اين محلول برای هر متر مربع به ميزان يک ليتر استفاده می شود.
2. محلول 1% كلر: زمان استفاده از اين محلول يک روز قبل از شروع پرورش و يا تفريخ می باشد. محلول شامل 20 گرم كلر تجارتي و يک ليتر آب مي باشد. در تلمبارهای سنتی اين محلول كاربرد راحت تری دارد.
3. پودر كلر و آهک: اين پودر به صورت روزانه در محل ورودی های سالن پرورشی مورد استفاده قرار می گیرد، و مخلوط شامل 950 گرم آهک كشته و 50 گرم كلر است. 
4. به خاطر فراوانی ميكروارگانيسم های بيماری زا در كرم ابريشم و احتمال ابتلاء به بيماري های مختلف بايد در ضدعفونی كردن بستر پرورش و رعايت نكات بهداشتی محيط پرورش دقت فراوانی کرد. جهت ضد عفونی می توان از پودرهای ضدعفونی كننده معرفی شده (95% پارافرمالدئيد و 5% آهك) استفاده کرد. پودر را در پارچه نازكی ريخته و با تكان دادن پارچه محتوای پودر روی كرم ها، عمل ضدعفونی را انجام داد. عمل ضدعفونی صبح ها و قبل از پوست اندازی كرم ها و قبل از اولين برگ دهی انجام می شود. البته در صورت اشاعه بيماری بايد دفعات ضدعفونی افزايش يابد.
5. معمولاً بعد از هر وعده تغذيه كرم ها مقاديری ضايعات تغذيه در راهروهای تلنبار و حواشی بستر ريخته می شود، كه بايد بلافاصله بدون ايجاد گرد و غبار نسبت به جاروی محيط پرورش و خارج كردن ضايعات اقدام و در صورت امكان با استفاده از محلول كلر يا ديگر مواد ضدعفونی كننده، ضدعفونی شوند. ضمن اين كه هنگام ورود به داخل تلنبار بايد كفش ها تعويض شوند، به همين خاطر وجود تعدادی دمپايی در داخل محيط پرورش برای تعويض كفش ها ضرور است. اين اعمال موجبات ورود عوامل بيماري زا به داخل محيط پرورش را كاهش داده، و از ابتلاء كرم ها به بيماري ها جلوگيری به عمل می آورد.

•  تنيدن پيله و برداشت آن 

نشانه های آماده شدن كرم برای تنيدن پيله به صورت زیر می باشد.
كاهش تغذيه 

1. تغيير بافت مدفوع 
2. تغيير رنگ لارو 
3. ترشح مقدار زيادی ادرار
4. كاهش حجم بدن
5. ترشح تارهای ابريشمی 
6. بالا گرفتن سر

با بروز اين علائم بستر پرورش كاملا تميز شده، و تغذيه لاروها به صورت تک برگ انجام می شود.
در زمان تنيدن پيله مطلوب است، محل پرورش از دمای 25 درجه سانتي گراد و 70% رطوبت برخوردار باشد. حرارت و رطوبت كمتر و زيادتر از حدود فوق باعث كاهش پيله توليدی و بروز خسارت اقتصادی محصول می گردد. ضروری است، در دوره تنيدن پيله تهويه محيط پرورش به خوبی انجام گيرد، همچنين لازم می باشد، از جاب جايی كرم ها و دست زدن به آن ها اجتناب كرد.
جهت تنيدن پيله از وسايل اختصاصی اين كار كه در اصطلاح به آن مابوشي می گویند، استفاده می گردد. در صورتی كه وسايل مذكور در اختيار نباشد، می توان از كاه و كلش خرد نشده، يا گياهان محلی خشک شده، در آفتاب كه دارای انشعاب زياد بوده، و بوی زننده ای نداشته باشند، استفاده کرد. وسايلي كه جهت تنيدن پيله مورد استفاده قرار می گيرند، بايد ارزان و بادوام می باشد، و تعداد حفره های آن ها زياد باشد، تا كرم ها به راحتی در آن حركت كرده، و فضای مناسبی جهت تنيدن پيله وجود داشته باشد.
دوره تنيدن پيله در شرايط محيطی مناسب 3 تا 4 روز به طول می انجامد، و لازم است، در اين دوره نسبت به فراهم آوردن شرايط فوق و جمع آوری لاروهای سرگردان (به پيله نرفته) اهتمام ورزيد. ضروری است، نسبت به جمع آوری كرم های مرده و بيمار و معدوم سازی آن ها اقدام شود.
در صورت تامين شرايط محيطی مناسب حدود 8 روز بعد از آغاز تنيدن پيله، شفيره كامل شده، و می توان پيله ها را برداشت نمود. جهت جلوگيری از كاهش رطوبت پيله كه باعث كاهش وزن آن می شود. بايد عمليات برداشت به موقع و سريع صورت گيرد. كرک گيری پيله ها و جداسازی كرم های مرده و پيله های پوست پيازی و نا مرغوب از محصول موجب افزايش ارزش آن هنگام فروش می گردد.
توصيه مي شود، جهت حصول اطمينان از مناسب ترين زمان برداشت پيله و پيش از آغاز عمليات فوق، تعدادی پيله از قسمت های مختلف محل پرورش به صورت تصادفی انتخاب شده، و شفيره های آن ها مورد باز بينی قرار گيرد.

آفات كرم ابريشم

آفات نيز همانند بيماري ها در صورت حمله به كرم ها خسارات زيادی به محصول توليدی وارد می کنند. مهم ترين آفات كرم ابريشم به شرح زیر می باشند.

• مورچه ها

مورچه ها جزو خطرناك ترين آفات كرم ابريشم می باشند، كه در صورت حمله در سنين كرم جوان به ويژه در سنين 1 و 2  به خاطر كوچک بودن جثه كرم و امكان حمل آن ها به وسيله ی مورچه به خارج از بستر بيشترين خسارت را وارد می سازند.
مورچه ها به دو طريق ممكن است، به كرم ها حمله کنند.

• داشتن لانه در محيط پرورش
• انتقال به محيط پرورش به وسيله ی برگ درختان توت

لازم است، از عدم وجود لانه مورچه در داخل سالن پرورشی اطمينان حاصل شود. همچنين آغشته كردن پايه های بستر به گريس يا قرار دادن پايه ها در ظروف آب می تواند از حمله مورچه ها به بستر پرورش جلوگيری کرد. ضمن اين كه بايد دقت کرد، برگ چيده شده، جهت تغذيه حامل مورچه نباشد، و در صورت مشاهده مورچه با تكان دادن برگ ها قبل از انتقال به محيط پرورش نسبت به دور ساختن آن ها اقدام گردد. ضروریست، درصورت مشاهده مورچه در بستر پرورش نسبت به تعويض بستر و از بين بردن مورچه ها اقدام کرد.

• زنبورهای وحشی گوشت خوار 

اين زنبورها نيز از آفات كرم ابريشم می باشند، كه با گاز گرفتن و قطعه قطعه كردن بدن كرم ها از آن جهت تغذيه خود و نوزادانشان استفاده می کنند. در صورت مشاهده چنين زنبورهايی در محيط پرورش ضمن از بين بردن آن ها لازم است، نسبت به انهدام لانه های آن ها در محيط پرورش و يا خارج از آن اقدام کرد.
توصيه می شود، كه برای مبارزه با مورچه ها از سموم استفاده نشود، چون استعمال هر گونه سمي در محيط پرورش برای كرم ها خطرناک می باشد، و باعث مسموميت آن ها می شود.

مبارزه با آفات و بيماری ها 

درختان توت مانند دیگر گياهان مورد حمله آفات و بيماري های مختلف قرار می گيرند. از آفات این گیاه می توان به شپشک سپردار توت، پرورانه سفيد اشجار، كرم سبز برگ خوار توت، تريپس ها و حلزون ها اشاره کرد. بعضی از بيماری های مهم درختان توت نيز شامل انواع پوسيدگی های ريشه، خشكيدگی سرشاخه ها، لكه برگی و سفيدک پودری توت مي باشند. لذا كشاورزان در صورت مواجه شدن با علائم آفات و بيماری ها در درختان ضروری می باشد. به مراجع ذيصلاح مراجعه و بعد از اخذ راهنمايی های لازم نسبت به از بين بردن آن ها اقدام کنید.

اگر قصد دارید، که کرم ابریشم پرورش دهید، و هر کیلوگرم نخ ابریشم را در بازار 140 هزار تومان به فروش رسانید. به این مساله توجه داشته باشید، که کرم ابریشم در برابر مورچه، زنبور و دیگر حشرات بسیار حساس می باشند، و برای جلوگیری از خسارت حین تولید باید پایه قفسه ها را در آب قرار دهید. همچنین به گفته پرورش دهندگان ورود ابریشم مصنوعی و تقلبی آغشته به پنبه به بازار به تولید کنندگان ابریشم آسیب جدی زده است. بنابراین در زمان پرورش باید به فکر بازار مناسب برای این محصول باشید.

---