گل ناز یخی و شرایط نگهداری و پرورش آن

گل یخ درختچه‌ ای کوچک با غافلگیری‌ های بزرگ می باشد، که در طول فصل رشد (بهار تا تابستان) فقط برگ‌ هایی سبز و زیبا تولید می‌ کند، ولی در اواسط تابستان شروع به شکوفه زدن می‌ کند، و گل زیبایای زیبای آن فضای اطراف را پر از عطر دلنشین می‌ کند، و درختچه‌ ای محبوب در سرزمین مادری‌ اش یعنی چین می باشد. این گیاه در قرن 17 وارد ژاپن شد، و با نام السپایس ژاپنی شناخته شد. بعد از آن این گیاه راه خود را به کره، اروپا، استرالیا و آمریکا و البته ایران باز کرد.
گل یخ گیاهی پایا می باشد، که در پاییز برگ‌ هایش می‌ ریزد و با وجود این که یک درختچه می بش، ولی می‌ تواند تا 5 متر رشد کند.
برگ‌ های این گیاه به رنگ سبز می باشد، ولی در پاییز شروع به زرد شدن می‌ کند، و می‌ ریزد، کمی بعد شکوفه‌ های زیبای این گیاه بر روی شاخه‌ های لخت آن ظاهر می‌ شوند.

گلبرگ‌ های این گیاه به صورت مومی شکل و زرد می باشد، که لبه‌ های داخلی آن به رنگ مارون می باشد. اگر این گیاه را در محیط باز بکارید، متوجه خواهید شد، که این گیاه چقدر خوش‌ بو و عطرآگین می باشد. حتی برخی معتقدند، که عطر این گیاه یکی از بهترین عطرها در بین همه ی گیاهان می باشد.
پس بعد از پایان گل‌ دهی این گیاه دیگر هیچ زیبایی خاصی نخواهد داشت، بنابراین بهتر است، این گیاه در جایی قرار بگیرد، که در کنار گیاهان دیگر ترکیب شود، تا در این مدت زیبایی محیط را از بین نبرد.
یکی از انواع گل یخ که می توان آن را به راحتی در گلدانی متوسط در آپارتمان پرورش داد Aptenia Cordifolia یا همان گل ناز یخی می باشد، که اغلب با آن آشنایی دارید.

معرفی و گیاه شناسی گل یخ

گل یخ که در انگلیسی به آن Baby sun rose گیاهی چند ساله و علفی می باشد، مطلق به آفریقای جنوبی و مرکزی می باشد. ناز یخی در زادگاه خود در مناطق خیلی گرم و زیر نور شدید خورشید می روید. کشت این گل در مناطق جنوبی کشور ما بسیار رایج می باشد. گل های ریز ستاره ای شکل و برگ های سبز کوچک و ضحیم از ویژگی های ظاهری گیاه هستند. گل یخ سفید ، صورتی و قرمز از انواع رنگ های آن هستند. ساقه گیاه خیای بلند نمیب شود، و بیشتر به صورت گل یخ رونده رشد می کند. اگر شرایط مناسب باشد، این گیاه از بهار تا پاییز گلدهی دارد. در ادامه با شرایط نگهداری گل یخ بیشتر آشنا می شویم.

مروری سریع بر گل یخ

• نام علمی: Chimonanthus praecox
• خانواده: گل شرابیان
• بومی: جنگل‌ های کوهستانی چین
• نام‌ های مرسوم: گل یخ

شرایط نگهداری گل یخ

• نور

اگر می خواهید گیاهتان گلدهی خوبی داشته باشد حتما باید نور کافی را برای آن فراهم کنید. گلدان گل یخ رونده را در مکانی کاملا آفتابگیر قرار دهید. اگر محیط گیاه نور کافی نداشته باشد رشد آن کند می شود و گلدهی به مشکل می خورد. پس اگر این گل را در منزل نگهداری می کنید بهتر است آن را در بالکن پرنور قرار دهید. در کمبود نور رشد گیاه علفی می شود و زیبایی خود را نشان نمی دهد.

• آبیاری

نیاز آبی ناز یخی پایین است و از این جهت با کاکتوس ها مقایسه می شود. این گل تا مدت ها در خاک بی آب زنده می ماند و به رشد خود ادامه می دهد. یکی از مشکلاتی که گل یخ را تهدید می کند آبیاری بیش از اندازه است. پس در آبیاری ناز یخی باید تعادل را رعایت کنید. آبیاری زیاد باعث پوسیدگی ریشه و آبیاری کم باعث تشنه ماندن و خشکی گیاه می شود.

• خاک

این گیاه را می توان در هر خاکی پرورش داد. تنهای چیزی که مهم است زهکشی بالای خاک است. مخلوط خاک لومی، ماسه و خاک برگ می تواند خاک مناسبی برای گیاه باشد. بهتر است خاک کمی اسیدی(PH حدود 6/5) باشد.

• دما

ناز یخی بر خلاف اسمش دوستدار سرما نیست و گرما را بیشتر می پسندد. البته دماهای پایین را هم تا حدی تحمل می کند.

• کوددهی

کوددهی(با کود مایع) یک بار در انتهای بهار و یک بار در اواسط تابستان باعث تقویت گیاه می شود.

• هرس

هرس مداوم گیاه ضروری نیست. البته وقتی ساقه ای بیش از حد بلند می شود بهتر است کوتاه شود. در هر بار هرس فقط باید 2/3 شاخه را هرس کرد چون هرس بیشتر از این باعث شوک و استرس گیاه می شود. برای تحریک جوانه های جانبی به رشد و گلدهی بیشتر، می توانید قسمت های انتهایی ساقه اصلی را هرس کنید.

تکثیر گل یخ

جهت تکثیر ناز یخی به روش زیر عمل کنید.

• کاشت بذر
• پاجوش
• خوابانیدن
• قلمه زدن

بهترین روش جهت تکثیر این گل قلمه زدن ساقه گیاه می باشد. قلمه زدن گل یخ در آب یا خاک انجام می شود. در ادامه به توضیح هر کدام خواهیم پرداخت.

• کاشت بذر

جهت تهیه بذر کافیست، یک گیاه سالم و بالغ داشته باشید. بذرهای رسیده را از درختچه جدا کنید. بهترین زمان برای کاشت بذرها اوایل پاییز است. بهتر است، بذرها در گلخانه یا محیطی بسته کاشته شوند. بستر مناسب کاشت ترکیب 2 قسمت شن و 1 قسمت خاک برگ است. پس از جوانه زدن بذرها و زمانی که چندین برگ پدیدار شدند، گیاه را به گلدان مناسب منتقل کنید. پس از کاشت بذرها 3 تا 4 سال طول می کشد، که گیاه به گلدهی برسد.

• قلمه زدن گل یخ

مراحل قلمه زدن گل یخ به صورت زیر می باشد.

1. برای قلمه زنی گل یخ اول با استفاده از یک چاقو تیز که ضد عفونی شده باشد، این کار را انجام می دهیم، بعد یک ساقه سالم را انتخاب و از گیاه اصلی جدا کنیم.
2. طول ساقه ای که جدا کرده ایم، باید 7 سانتی متر باشد، و حداقل دارای 2 الی 3 برگ در انتهای ساقه اش داشته باشد، ولی باید بقیه برگ های اضافی قلمه را جدا کنیم، چون به روند ریشه دهی قلمه کمک خواهد کرد.
3. پس از جدا کردن قلمه باید یک بستر مناسب برای آن فراهم کنیم، و از قدرت زهکشی گلدان اطمینان حاصل کنید. بستر کاشت قلمه باید  از خاک پرلیت، خاک کوکوپیت، ماسه تشکیل شده باشد.
4. بعد از آن قلمه را به صورت اریب در خاک بکارید، در طول مدت ریشه دهی بستر قلمه ها همواره مرطوب نگه دارید، تا به خوبی ریشه دار شود. برای تسریع در روند ریشه زایی می توانید از هورمون های ریشه زایی هم استفاده کنید.
5. سپس با کشیدن یک پلاستیک شفاف روی گلدان یا بستر قلمه شرایط گلخانه‌ ای را برای رشد بهتر ایجاد کنید.
6. دقت کنید، هرچند وقت یک بار برای در جریان بودن  هوا پلاستیک را بردارید، و یا این که چند سوراخ در پلاستیک ایجاد کنید، تا اکسیژن لازم برای گیاه تامین شود.
7. گلدان حاوی قلمه را در محیطی با دما و رطوبت مناسب و نور غیر مستقیم خورشید قرار دهید.
8. بعد از ریشه دار شدن دفعات آبیاری گیاه را کمتر کنید، و گل را به بستری بزرگ تری انتقال دهید.

• کاشت پاجوش

جهت تکثیر گل ناز یخی به وسیله پاجوش باید در اواسط آبان ماه به این کار اقدام کنید. پاجوش هایی که بزرگتر و سالم تر می باشند، از گیاه مادر جدا و در گلدان مورد نظر بکارید.

• خوابانیدن

خوابانیدن ناز یخی یا از طریق پاجوش ها و یا ساقه های نیمه چوبی انجام می شود.

مشکلات و بیماری‌ ها

• سوختگی/پژمردن برگ‌ها

اگر برگ‌ های گل یخ دچار سوختگی شده باشد، باید آب‌ دهی را متوقف و ریشه ی گیاه را بررسی کنید، و اگر پوسیدگی وجود داشته باشد، آن را به کمک یک قیچی تمیز ببرید، و مجددا در خاک بکارید.
بعد از آن باید خاک را اصلاح و زهکشی آن‌ را بهتر کنید، یا خاک گلدان را کاملا عوض کنید، و با خاکی با زهکشی بهتر جایگزین کنید.
سوختگی برگ ممکن است، به خاط وجود آفات نیز باشد. اگر متوجه وجود آفات شدید برگ‌ های مرده و آسیب دیده را جدا کنید، و با آفت‌ کش‌ های صنعتی از شر آن‌ ها خلاص شوید. اگر قبل از درمان گیاه برگ‌ های آسیب دیده را جدا نکنیدف موجب انتشار آفت به دیگر بخش‌ های گیاه یا گیاهان دیگر خواهید شد.
همچنین پژمردگی برگ‌ ها ممکن است به خاطر کم آبی یا کوددهی کم باشد، و باید به سرعت میزان آب دهی و کوددهی را اصلاح کرد.

آفات

• شپشک

شپشک نوع ماده ی باشد، که حشره شیره گیاه را از طریق ساقه و برگ‌ ها می‌ نوشد، که باعث پژمردگی برگ‌ها و سیاه شدن آن می‌ شود.
این حشره در اوایل خرداد تخم ریزی و در اوایل تیر تخم‌ ها شکسته می‌ شوند. شپشک‌ ها می‌ توانند با بذر افشانی گیاه خود را به جای دیگر منتقل کنند.
اگر جمعیت این آفات کم باشد، می‌ تواند بدون کمک ابزاری خاصی آن‌ ها را از روی شاخه‌ ها پاک کرد، ولی اگر میزان ابتلا بیشتر بود، باید از آفت‌ کش‌ های صنعتی استفاده کرد، تا گیاه به خوبی درمان شود.

• زنجره

زنجره در زمستان به گل‌ های این گیاه آسیب بزند. نوع نابالغ این حشره شیره گیاه را از طریق ریشه‌ های آن می‌ نوشد، و نوع بالغ آن حتی می‌ تواند باعث مرگ شاخه‌ ها شود.
جهت کنترل این آفت باید این حشرات را در اطراف گیاه پیدا کرد، و کشت.
می‌ توان با استفاده از دود این حشرات را از روی گیاه به پایین انداخت و آن‌ ها را کشت. بهتر است، این کار را در شب انجام دهید.
همچنین می‌ توانید با استفاده از گلوتن، خمیری چسبناک درست کنید، و به شاخه‌ ها بچسبانید، تا حشرات بالغ به آن گیر کنند، تا بتوانید آن‌ ها را بگیرید.

نگهداری گل یخ در زمستان

گل ناز یخی را در حیاط و فضای سبز هم می توانید بکارید، و از گل های سفید، زرد، صورتی و قرمز رنگ آن لذت ببرید.

البته این نکته را به خاطر داشته باشید، که اگر دمای هوا در زمستان پایین برود، برگ های ناز یخی سیاه شده، و از بین می رود. به همین خاطر در فصول سرد سال تا حد امکان گیاه را در گلخانه یا در منزل نگهداری کنید، و اگر در فضای آزاد است، روی آن نایلون بکشید، تا آسیب نبیند.