کم خونی، دلایل کم‌ خونی و راه‌ های تشخیص و درمان آن

کم‌ خونی هنگامی اتفاق می‌ افتد، که در رگ‌ ها به قدر کافی گلبول قرمز جهت حمل اکسیژن به نقاط مختلف بدن وجود نداشته باشد. ممکن است، گلبول‌های قرمز کمبود هموگولوبین داشته ‌باشند. از هر 10 نفر خانم و یا دختر نوجوان، یک نفر کم‌ خونی دارد. مردان و کودکان نیز در معرض خطر کم‌ خونی قرار دارند.

علائم کم‌ خونی

نشانه‌ های کم‌خونی اگر با این که خواب خوبی دارید، ولی باز هم احساس خستگی می‌ کنید، و یا در فعالیت‌ های روزانه ی خود انرژی کم می‌ آورید، ممکن است، دچار کم‌ خونی شده باشید. کم‌ خونی می‌ تواند زمینه ساز مشکلات روانی و حافظه شود. نشانه‌ های بیماری کم‌ خونی عبارتند از:

احساس ضعف، خستگی سرگیجه پوست رنگ پریده، سردرد بی حسی یا احساس سرما در دست‌ و پا دمای پایین بدن

افرادی که کم‌ خونی دارند، اکسیژن موجود در خونشان کم است، در نتیجه قلب مجبور هستند، سخت تر کار کند، تا این کمبود را جبران کرده، و اکسیژن را به تمام ارگان‌ های بدن برساند. علائم مربوط به قلب شامل آریتمی (نامنظمی در ضربان قلب)، تنگی نفس و درد قفسه سینه می باشد.

کمبود آهن و بارداری

کمبود آهن و بارداری نیمی از خانم‌ های باردار مشکل کم‌ خونی و فقر آهن دارند. خانم‌ های باردار باید در برنامه غذایی روزانه خود حدود 27 میلی گرم آهن جذب کنند. ویتامین‌ هایی که در دوره‌ ی بارداری با توصیه پزشکان مصرف می‌ شود، هم ممکن است، دارای آهن باشند. در طول دوره‌ ی بارداری و پس از به دنیا آمدن کودک نیز باید تست کم‌ خونی داده شود.

علت کمبود آهن چیست؟  

• دریافت کم آهن

برنامه‌ ی غذایی کم آهن ممکن است، منجر به کمبود آهن شود. آهن موجود در گیاهان و مکمل‌ ها مانند آهن موجود در گوشت قرمز به راحتی جذب نخواهند شد. مشکلات گوارشی مثل بیماری کرون، بیماری سلیاک و یا حتی عمل جراحی بای پس معده می‌ تواند مانع از جذب آهن توسط بدن شود. مصرف برخی از غذاها و داروها نیز مانع جذب آهن موجود در غذا می‌شود. این دارو‌ها و غذاها عبارتند از: لبنیات غذاهای سرشار از کلسیم مکمل‌ کلسیم آنتی اسیدها قهوه چای  

• کمبود ویتامین بدن

جهت تولید سلول‌ های خونی به ویتامین B12 و فولات احتیاج دارد. برنامه‌ ی غذایی که میزان کمی از این ویتامین‌ ها را داشته باشد، خطر ابتلا به کم‌ خونی را بالا می‌ برد. اختلال خود ایمنی (بیماری خود ایمنی زمانی رخ می‌ دهد، که دستگاه ایمنی بدن به اشتباه به سلول های سالم حمله کند) و یا مشکلات گوارشی می‌ تواند از جذب کافی B12 جلوگیری کند. محصولات دامی و غلات صبحانه‌ غنی شده، منابع خوبی از ویتامین B12 می باشند. فولات در سبزیجاتی که برگ سبز دارند، میوه‌ها، لوبیا و نخود یافت می‌ شود، و می تواند به صورت اسید فولیک به نان، ماکارونی و غلات اضافه شود.  

• بیماری

وجود برخی از بیماری‌ های مزمن یا عفونت منجر به این خواهد شد، که بدن نتواند به اندازه ی کافی سلول خونی بسازد. این مشکل می‌ تواند به خاطر کم شدن هموگلوبین باشد. از دست دادن مقدار زیاد خون هم ممکن است، منجر به کم‌ خونی شود. به یاد داشته باشید، که پس از مشورت با پزشک خود از قرص‌ های مکمل استفاده کنید.  

• کم‌ خونی آپلاستیک

کم‌ خونی آپلاستیک یک بیماری نادر می باشد، که در آن مغز استخوان به قدر کافی نمی تواند سلول خونی تولید کند، تا بتواند بدن را تغذیه کند. از هر یک میلیون، سه نفر درگیر این بیماری می باشند. قرار گرفتن در معرض تشعشعات هسته‌ ای یکی از دلایل این بیماری است. از هر 5 مورد 1 نفر این بیماری را به صورت ارثی دارد. در موارد شدید مبتلایان به این بیماری به انتقال خون و یا حتی انتقال مغز‌ استخوان احتیاج پیدا می‌ کنند.  

• از دست دادن خون

از دست دادن مقدار زیادی خون هم یکی از دلایل عمده‌ ی کم‌خونی می باشد. قاعدگی شدید، زخم حاد و یا عمل جراحی می‌ تواند شرایط را برای کم‌ خونی و فقر آهن فراهم کند. بهتر است خانم‌ هایی که قاعدگی شدید دارند، هر سال تست کم‌ خونی بدهند.

• مشکل در سیستم سلول خونی

اختلالات ارثی می‌ تواند در تولید سلول‌ های خونی مشکل ایجاد کند. تالاسمی یکی از این بیماری‌ های ارثی می باشد. در تالاسمی بدن نمی‌ تواند به قدر کافی سلول خونی و هموگلوبین تولید کند. در برخی موارد این مشکل با تزریق خون درمان می‌ شود. در افراد مبتلا به کم‌ خونی همولیتیک سلول‌ های خونی نابود و سریع از جریان خون محو می‌ شوند.

راه‌ های تشخیص کمبودآهن

• شمارش کامل خون

در آزمایش شمارش کامل خون، تعداد گلبول‌های قرمز و سفید، پلاکت‌ ها و هموگلوبین در بدن مشخص خواهد شد. همچنین این آزمایش شاخص‌ های دیگری اعم از اندازه متوسط، تنوع در اندازه، حجم و غلظت هموگلوبین سلول‎ های قرمز خون را نشان می‎ دهد. سلول ‎های خونی افرادی که کم‌ خونی یا فقر آهن دارند، از حد طبیعی کوچک تر می باشد. هنگام انجام این آزمایش ممکن است، سوالاتی در مورد علائم کم‌ خونی، داروهایی که مصرف می‌ کنید، و تاریخچه‌ ی این بیماری در خانواده‌ ی خود پرسیده ‌شود. اگر در آزمایش شمارش کامل خون تشخیص داده شود، که دچار کم‌خونی می باشید، لازم است، آزمایش‌ های دیگری نیز بر روی شما انجام شود. 

• تست مغز‌ استخوان

اگر مغز‌ استخوان خیلی کم و یا خیلی زیاد سلول خونی تولید کند، و یا ساختاری غیر طبیعی داشته باشد، به تست مغز استخوان احتیاج دارد. مغز استخوان در واقع بافتی اسفنجی شکل در داخل استخوان‌ ها می باشد. مغز استخوان حاوی سلول‌ های بنیادی می باشد، و وظیفه ی آن تبدیل این سلول‌ های بنیادی به سلول‌ های خونی می باشد. برای گرفتن این تست، مقدار کمی از مغز استخوان را با سوزن ریزی جدا می‌ کنند. این کار حدود 30 دقیقه طول می‌ کشد، و ممکن است، کمی دردناک داشته باشد.

درمان بیماری کم‌ خونی

• قرص آهن

معمولاً از قرص آهن جهت درمان کم‌ خونی ناشی از کمبود ویتامین استفاده می‌ شود. بهتر است، آهن را همراه با غذا استفاده کنید، به خصوص آب پرتقال و غذاهای سرشار از ویتامین C. مراقب باشید، که قرص آهن خود را همراه با کلسیم، چای یا قهوه مصرف نکنید، چون که مانع جذب آن خواهد شد. به هیچ عنوان نباید قرص آهن را بدون تجویز پزشک استفاده نکنید. همچنین این قرص را از دسترس کودکان دور نگه دارید. مصرف بیش از حد آهن می‌ تواند خطرناک باشد. برخی افراد علاوه بر قرص آهن، به فولیک اسید و ویتامین B12 نیز احتیاج دارند.  

• دارو

معمولاً داروهای کم‌خونی جهت درمان بیماری‌ های ریشه‌ ‎ای استفاده می‌ شود. در برخی موارد، هنگامی که کم‌ خونی منجر به مشکلات مزمن کلیوی می‌ شود، تزریق هورمون اریتروپویتین (EPO) احتیاج دارد. اگر مشکل خود ایمنی باعث حمله بدن به سلول‌ های قرمز شود، یک کورتیکواستروئید مانند پردنیزولون می‌ تواند جریان حمله را کند، و کم‌ خونی را درمان کند. در کم‌ خونی داسی شکل، داروی ضد سرطانی به نام هیدروکسی اوره می‌ تواند تعداد حمله‌ های دردناک را کاهش دهد.

• انتقال خون

اگر کم‌ خونی شما شدید می باشد، شاید به انتقال خون نیاز پیدا کنید. زمانی که بدن نمی‌ تواند به درستی سلول خونی تولید کند، می‌ توان با انتقال خون، این مشکل را رفع کرد. انتقال خون و یا مغز استخوان به بدن کمک خواهد کرد، تا خون سالم تولید کند. در صورتی که سلول‎ های خون به سرعت نابود شوند، پلاسمای خون نیاز به درمان پیدا می کند، و یا با انجام عمل جراحی طحال را از بدن خارج می‌ کنند.

پیشگیری از کم‌ خونی

می‌ توانید با رژیم غذایی مناسب از ابتلا به کم‌ خونی جلوگیری کنید. غذاهای دارای آهن عبارتند از گوشت قرمز، جگر، ماهی، عدس و لوبیا، سبزیجات برگ‌ دار با رنگ تیره و میوه‌ های خشک. همچنین مصرف غذاهای حاوی ویتامین B12 و فولیک اسید مانند تخم مرغ و لبنیات، اسفناج و موز به پیشگیری از کمبود آهن کمک می‌‌ کند. بسیاری از نان‌ ها، غلات مواد مغذی اساسی یعنی آهن، B12 و فولیک اسید را دارند. ویتامین C موجود در مرکبات و دیگر میوه‌ ها و سبزیجات به جذب آهن کمک خواهد کرد.

• آهن بیش از حد

مصرف بیش از حد آهن می‌ تواند مشکلات جدی را در پی داشته باشد. این شرایط می‌ تواند به خاطر تزریق مکرر خون و یا بیماری ارثی پیش بیاید. مصرف بیش از حد مکمل‌ ها نیز می‌ تواند خطر ساز باشد. بسیاری از نشانه‌ های آهن مازاد در کلیه‌ ها، کبد و پانکراس دیده‌ می‌ شود. سطح آهن را توسط حجامت و یا دارو می‌ توان کاهش داد.  

• زندگی با کم‌خونی

درمان کم‌ خونی و داشتن یک تغذیه متعادل کمک می‌‌ کند، تا انرژی بیشتری داشته باشید. بسیاری از افراد می‌ توانند با تغذیه مناسب و استفاده از مکمل‌ های آهن و ویتامین، کم‌ خونی خود را مدیریت کنند. البته در صورتی که مصرف آن ها زیر نظر پزشک باشد. اگر هم با یک بیماری مزمن درگیر هستید، ایجاد شرایط مناسب جهت کاهش اثرات بیماری به برطرف شدن و یا بهبود کم‌ خونی کمک می‌ کند.  

• میزان نیاز به آهن

میزان نیاز به آهن برحسب سن، جنس و تغییر وضعیت فیزیولوژیكی افراد متفاوت است. به عنوان مثال زنان باردار به خاطر افزایش حجم خون، رشد جنین، جفت و دیگر بافت‌ ها به آهن بیشتری احتیاج دارند. به همین خاطر بیش از سایرین در معرض خطر كم‌ خونی قرار دارند. میزان آهن موجود در شیر مادر برای 4-6 ماه اول زندگی کودکان شیرخوار كافی باشد. نوزادانی كه با وزن كم متولد می‌ شوند، ذخایر آهن آن ها كم می باشد، و باید از 3 ماهگی آهن اضافی به صورت قطره خوراكی به آن ها داده شود. همچنین قطع کردن پیش از موقع بند ناف نیز به این خاطر كه نوزاد را از یک سوم كل خونش محروم می‌ كند، خطر فقر آهن را افزایش خواهد داد.

• کم‌ خونی ناشی از فقر آهن

فقر آهن به عنوان یكی از شایع‌ ترین اختلالات تغذیه‌ ای در كشورهای در حال توسعه می باشد. كم‌ خونی تغذیه‌ ای در كودكان و زنان در سنین باروری منجر به تولید گلبول‌ های قرمز كوچک و كاهش میزان هموگلوبین در آن ها می‌شود. این بیماری باعث اتلاف منابع و مراقبت‌ های بهداشتی، كاهش بهره‌ وری در اثر افزایش میزان مرگ و میر، ابتلا به بیماری در مادران و كودكان و در آخر كاهش ظرفیت جسمی‌ و روانی در بخش بزرگی از جامعه می‌ شود.  

دلایل فقر آهن

دلایل گوناگونی برای فقر آهن وجود دارد، كه از جمله می‌ توان به دلایل زیر اشاره كرد.

• دریافت ناكافی آهن به خاطر رژیم غذایی مورد استفاده كه در آن آهن كمی ‌وجود دارد، مانند برخی از رژیم‌ های گیاه خواری.
• جذب ناكافی آهن در اثر اسهال
• كاهش ترشح اسید معده،
• مشكلات گوارشی یا تداخلات دارویی مانند كلستیرامین، سایمتیدین، پانكراتین، رانیتیدین و تتراسایكلین.
• افزایش نیاز به آهن برای افزایش حجم خون در دوران نوزادی، نوجوانی، بارداری و شیردهی.
• خون‌ ریزی زیاد در دوران قاعدگی و یا در اثر جراحات یا ناشی از همورویید (بواسیر) یا بیماری‌های بدخیم و انگل‌ها.
• كمبود آهن در مردان بزرگسال معمولاً در اثر از دست دادن خون.  

علائم کم‌ خونی ناشی از فقر آهن

بعضی از علایم كم‌خونی فقر آهن عبارتند از: رنگ پریدگی پوست، زبان،  مخاط داخل لب و پلك چشم‌ها، خستگی زودرس، سرگیجه و سردرد، خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست و پاها، حالت تهوع و گود شدن روی ناخن ها یا ناخن قاشقی (در كم‌خونی شدید).  

درمان کم‌خونی ناشی از فقرآهن

جهت درمان كم‌ خونی از چند روش استفاده می‌ شود، كه بهترین و كم‌ خطرترین آن ها استفاده از مكمل‌ های خوراكی مس باشد. درمان با نمک های ساده آهن مانند سولفات فروی خوراكی كاملا تأثیرگذار می باشد. این مکمل‌ ها معمولاً به شكل قرص، كپسول یا مایع می باشد، و باید آن ها را تا چند ماه مصرف کرد. چنان چه این قرص‌ ها با معده خالی مصرف شوند، جذب آن ها بهتر است، اما در این حالت باعث تحریک معده و بروز مشكلات گوارشی می‌ شوند. عوارض گوارشی ناشی از مصرف آهن نظیر تهوع، دل پیچه، سوزش قلب، اسهال یا یبوست را می‌ توان به حداقل رساند، به شرطی كه آهن را با میزان بسیار كم مصرف كرده، و به تدریج به میزان آن افزوده، تا به حد مورد نیاز بدن برسد. بهتر است، قرص آهن در آخر شب قبل از خواب استفاده شود، تا عوارض ناشی از آن كاهش یابد. ویتامین C  جذب آهن را افزایش می‌ دهد. به همین خاطر معمولاً مصرف ویتامین C به همراه آهن پیشنهاد می‌شود. علاوه بر درمان دارویی باید به میزان آهن قابل جذب در غذا نیز توجه كرد. آهن موجود در پروتئین‌ های حیوانی مانند گوشت گاو، ماهی، پرندگان بیشتر جذب می‌ شود. در حالی كه جذب آهن پروتئین‌ های گیاهی مانند سبزی‌ ها و میوه‌ ها كمتر می‌ باشد. باید توجه داشت، كه ویتامین C میزان جذب آهن سبزی‌ ها و میوه‌ ها را بیشتر می‌ كند. مصرف چای همراه یا بلافاصله پس از غذا می‌ تواند جذب آهن را 0 تا 5% كاهش دهد. قهوه، تخم‌ مرغ، شیر و لبنیات، نان گندم، حبوبات (حاوی اسید فیتیك) و فیبرهای غذایی جذب آهن را به علت تشكیل كمپلكس‌ های نامحلول كاهش می‌ دهند. بنابراین فرآورده‌ های حاوی آهن، یك ساعت قبل یا دو ساعت بعد از مصرف هر یک از این مواد غذایی نباید مصرف شود.

علائم کم خونی پنهان

ممکن است، فردی سال‌ ها به کم خونی مبتلا باشد، ولی هرگز این را نداند، چون که کم خونی بیماری ای می باشد، که به مرور بر روی همه و یا قسمتی از عملکرد بدن فرد تاثیر می‌ گذارد، و تا زمانی که این تاثیر گذاری زندگی عادی فرد را دچار مشکل نکرده، و او را راهی مطب و آزمایشگاه نکند، بیماری قابل تشخیص نمی باشد.

ولی به صورت کلی بعضی از علائم هستند، که با وجود آن‌ ها می‌ توان تشخیص داد، که شخص دارای بیماری کم خونی پنهان است. بعضی از رایج‌ ترین این علائم عبارتند از

1. کمرنگ بودن پوست
2. کمرنگ بودن پلک‌ های پایین
3. بی‌ نظمی در ضربان قلب
4. خستگی دائم و بدون توجیه
5. عدم وجود تمرکز کافی
6. نازک شدن سطح ناخن به طوری که می‌ توان آن را به راحتی خراشید.
7. ترک‌ های لب و اطراف لب
8. اشتیاق به مصرف غذاهای غیر معدنی

انواع کم خونی و روش های درمان آن

عارضه کم خونی زمانی به وجود می آید، که خون فاقد هموگلوبین کافی می باشد. هموگلوبین به گلبول‌ های قرمز خون در حمل اکسیژن از ریه‌ ها به همه ی اندام‌ های بدن کمک می‌ کند.

کم خونی انواع مختلفی دارد، که هر کدام به خاطر دلایل مختلف بروز می‌ کنند. در ادامه به معرفی انواع کم خونی خواهیم پرداخت.

• کم خونی ناشی از فقر آهن (IDA)

کم خونی ناشی از فقر آهن به عنوان شایع ترین انواع این بیماری می باشد. فقر آهن هنگامی به وجود می آید، که بدن فاقد آهن کافی می باشد.

بدن برای این که هموگلوبین بسازد، به آهن احتیاج دارد. این حالت معمولاً به خاطر از دست دادن خون به دلیل مشکلاتی مانند عادت ماهانه طولانی و سنگین، زخم‌ های داخلی، پولیپ‌ های روده یا سرطان روده بروز می‌ کند.

رژیم غذایی فاقد آهن کافی می‌ تواند باعث بروز این حالت شود. در دوره بارداری نیز عدم وجود آهن کافی برای مادر و جنین موجب کم خونی از نوع فقر آهن می‌ شود.

بدن می‌ تواند با مصرف مود غذایی مانند گوشت گاو، صدف‌ های خوراکی، اسفناج، عدس، سیب زمینی کباب شده، با پوست و تخمه گل آفتاب گردان، آهن مورد نیاز خود را به دست آورد.

• کم خونی مگالوبلاستیک (فقر ویتامین)

کم خونی مگالوبلاستیک معمولاً به خاطر کمبود فولیک اسید یا ویتامین B12 به وجود می آید. این ویتامین‌ ها به بدن در سالم نگهداشتن خون یا سیستم عصبی کمک می‌ کنند. در این نوع کم خونی بدن گلبول‌ های قرمز خونی تولید می‌ کند، که نمی‌ توانند اکسیژن را به خوبی تحویل دهند.

قرص‌ های مکمل حاوی فولیک اسید می‌ توانند این نوع کم خونی را درمان کنند. فولیک اسید را همچنین می‌ توان از مصرف دانه‌ ها و بنشن‌ ها، مرکبات و آب میوه‌ ها، سبوس گندم و دیگر غلات، سبزیجات برگ پهن و سبز تیره، گوشت طیور، صدف و کبد به دست آورد.

بعضی اوقات ممکن است، یک متخصص نتواند تشخیص دهد، که علت این بیماری کمبود ویتامین B12 است. این حالت معمولاً در افراد مبتلا به کم خونی وخیم بروز می‌ کند، که در حقیقت نوعی بیماری خود ایمنی می باشد. عدم دریافت ویتامین B12 کافی می‌ تواند باعث کرخی و بی‌ حسی دست‌ ها و پاها، مشکلات در راه رفتن، از دست دادن حافظه و مشکلات بینایی شود. نوع درمان بستگی به عامل مولد بیماری دارد، ولی به هر حال مصرف ویتامین B12 ضروری می باشد.

• بیماری‌ های نهفته

بیماری‌ های خاصی وجود دارند، که می‌ توانند به توانایی بدن در تولید گلبول‌ های قرمز خونی آسیب برسانند. به عنوان مثال کسانی که مبتلا به بیماری‌ های کلیوی به ویژه بیمارانی که دیالیز می‌ شوند، در معرض ابتلا به کم خونی قرار دارند. کلیه‌ های این بیماران قادر به ترشح هورمون های کافی برای تولید گلبول‌ های خونی نبوده، و در هنگام دیالیز نیز آهن از دست می‌ دهند.

• بیماری‌ های خونی ارثی

اگر در خانواده ی سابقه ی بیماری خونی وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به آن در افراد دیگر نیز افزایش می‌ یابد. یکی از امراض خونی ارثی کم خونی گلبول‌ های داسی شکل می باشد. به جای تولید گلبول‌ های قرمز خونی طبیعی که به راحتی درون رگ‌ های خونی حرکت می‌ کنند، گلبول‌ های داسی شکل حرکت سختی داشته، و دارای لبه‌ های خمیده می باشند. این گلبول‌ ها نمی‌ توانند در رگ‌ های خونی ظریف به آسانی حرکت کنند، و در نتیجه مسیر رسیدن خون به اعضای بدن را مسدود می‌ کنند. بدن گلبول‌ های قرمز داسی شکل را نابود می‌ کند، ولی نمی‌ تواند با سرعت کافی انواع طبیعی و سالم جدیدی را تولید کند. این موضوع باعث بروز کم خونی می‌ شود، نوع دیگری از کم خونی ارثی تالاسمی می باشد. تالاسمی هنگامی به وجود می آید، که بدن ژن‌ های مخصوصی را از دست می‌ دهد، و یا ژن‌ های غیر طبیعی مختلف از والدین به کودک ارث می‌ رسد، که به نحوه تولید هموگلوبین تاثیر منفی می‌ گذارند.

• کم خونی آپلاستیک

کم خونی آپلاستیک نوع نادری از کم خونی می باشد، و زمانی به وجود می آید، که بدن به قدر کافی گلبول قرمز تولید نمی‌ کند. از آن جا که این موضوع بر گلبول‌ های سفید نیز تاثیر می‌ گذارد، از این خطر بالای بروز عفونت‌ ها و خونریزی‌ های غیر قابل توقف می‌ شود.

این حالت می تواند دلایل مختلفی داشته باشد: 

• روش‌ های درمانی سرطان‌ ها 
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی (مانند مواد مورد استفاده در بعضی حشره‌ کش‌ ها، رنگ و پاک کننده‌ ها و شوینده‌ های خانگی)
• بعضی داروها (مانند داروهای مخصوص درمان روماتیسم مفصلی)
• بیماری‌ های خود ایمنی (مانند لوپوس)
• عفونت‌ های ویروسی که بر تراکم استخوانی تاثیر می‌ گذارد.

نوع درمان بستگی به میزان حاد بودن کم خونی دارد. این بیماری را می‌ توان با تعویض خون، مصرف دارو و یا پیوند مغز استخوان درمان کرد. کم خونی جهت پیشرفت در بدن به گذر زمان نیاز دارد. در آغاز ممکن است، هیچ علایمی بروز نکند، و یا علایم بیماری بسیار خفیف باشد، ولی با پیشرفت بیماری می‌ توان شاهد علایمی چون خستگی، ضعف، عدم توانایی در کار و تحصیل، کاهش دمای بدن، پریدگی رنگ پوست، ضربان قلب سریع، کوتاهی تنفس‌ ها، درد سینه، سرگیجه، تحریک پذیری، کرخی و سردی دست‌ ها و پاها و سردرد بود. تشخیص این بیماری با انجام یک آزمایش خون امکان پذیر خواهد بود. در صورت مثبت بودن جواب آزمایش و ابتلا به کم خونی انجام آزمایشات دیگری نیز جهت تشخیص نوع آن ضروری می باشد. انتخاب نوع درمان کم خونی بستگی به علت بروز آن دارد. 

به روش‌ های گوناگون می‌ توان مانع از بروز بعضی انواع کم خونی شد، که عبارتند از

• مصرف غذاهای حاوی آهن زیاد از جمله گوشت قرمز، ماهی، مرغ، تخم‌ مرغ، میوه‌ های خشک شده، عدس و لوبیا، سبزیجات سبز برگ پهن مانند اسفناج، کلم و یا غله‌ های حاوی آهن غنی شده.
• مصرف مواد خوراکی می تواند جذب آهن را در بدن افزایش دهد. مانند آب پرتغال، توت فرنگی، کلم و یا دیگر میوه‌ ها و سبزیجات حاوی ویتامین C.
•  پرهیز از نوشیدن قهوه و چای همراه با وعده‌ های غذایی چرا که این نوشیدنی‌ ها جذب آهن در بدن را سخت می‌ کند.
• کلسیم جذب آهن را مشکل می‌ کند لذا برای به کار گرفتن بهترین روش برای مصرف کلسیم به میزان مناسب و کافی با پزشک متخصص باید مشورت کرد.
• اطمینان از مصرف کافی فولیک اسید و ویتامین B12 در رژیم غذایی
• مشاوره با پزشک برای خوردن قرص‌ های مکمل آهن چرا که مصرف این قرص بدون مشورت با فرد متخصص صحیح نیست. این قرص‌ ها در دو نوع فروس و فریک ارائه می‌ شوند. جذب فروس در بدن بهتر صورت می‌ گیرد، ولی اثرات جانبی مانند تهوع، استفراغ و اسهال در پی دارد، با این حال این اثرات جانبی را می‌ توان با کمک بعضی اقدامات کاهش داد، از آن جمله این که اول با نیمی از دوز تجویز شده، شروع کرد و به تدریج آن را به دوز کامل رساند. قرص را در دوزهای تقسیم شده، مصرف کرد. قرص را همراه با غذا مصرف کرد، و اگر نوعی از قرص آهن مشکلاتی ایجاد می‌ کند، با متخصص مربوطه برای مصرف نوع دیگر مشورت کرد.
• زنانی که باردار نمی باشند، ولی در سن بارداری قرار دارند باید هر 5 تا 10 سال یک بار آزمایش کم خونی بدهند. این موضوع حتی در شرایط سلامت باید صورت گیرد. انجام این آزمایش‌ ها باید از زمان نوجوانی شروع شود.
• زنانی که باردار نیستند، و در سن بارداری قرار دارند، در صورت داشتن علائمی مختلفی اعم از عادت ماهانه شدید و طولانی، مصرف آهن کم و یا تشخیص قبلی ابتلا به کم خونی باید هر سال آزمایش خون بدهند. اکثر افراد از طریق یک رژیم غذایی سالم و منظم می‌ توانند از غذاهای سرشار از آهن استفاده کنند، ولی بعضی افراد نمی‌ تواند آهن کافی بدست آورند، که مهمترین این افراد دختران نوجوان و زنان در سن بارداری می باشند، که یا در هر عادت ماهانه خون زیادی را از دست می‌ دهند، یا بیش از یک بچه دارند و یا از IUD استفاده می‌ کند.
• کودکان نوپا و زنان باردار نیز در این گروه هستند. این افراد باید به صورت دوره‌ ای آزمایش کم خونی بدهند، و در صورت فقر آهن حتماً باید با مشورت پزشک از مکمل‌ های آهن استفاده کند، که نحوه درمان مشکل آن ها بر عهده پزشک می باشد.

درمان کم خونی شدید در طب سنتی

با توجه که علم روز به دنبال یافتن راه‌ حل‌های مناسب برای درمان کم خونی می باشد، درمان کم خونی در طب سنتی نیز امکان‌ پذیر شده است. داروهای گیاهی خاصی که در این عرصه در مقایسه با درمان کم خونی تأثیر دارند، در اکثر داروخانه‌ ها، عطاری‌ ها یا مراکز پخش داروهای گیاهی موجود هستند.

• گیاه گزنه
• کنجد
• اسفناج
• خرما
• شنبلیله
• گل ختمی
• جعفری

و بسیاری مواد دیگر همه از خوراکی‌ ها و غذاهای طب سنتی می باشند، که به فرد در درمان کم خونی کمک می‌ کنند.

درمان سریع کم خونی

ولی آیا موضوعی تحت عنوان درمان سریع کم خونی وجود دارد؟ یا همان طور که این بیماری به صورت خاموش فرد را به خود مبتلا می‌ سازد، به همان شکل نیز باید مدت زمان طولانی طول می کشد، تا بهبود کند؟

پیش از این که پاسخ این سوال را دهیم، لازم است بدانیم که بعضی عادات فردی می‌ توانند به صورت کلی از ابتلا به کم خونی جلوگیری کنند. به عنوان مثال خوردن غذاهای خون ساز، میوه و صبحانه به موقع، می‌ تواند از ابتلای فرد به کم خونی جلوگیری کند. عسل، نوشیدن مقدار کافی آب و مصرف سبزیجات نیز همگی از عاداتی می باشند، که فرد را در عدم ابتلا به کم خونی حمایت می‌ کنند.

ولی در زمینه ی رسیدن به یک درمان سریع باید گفت همه چیز به تغییر عادات بد غذایی شخص ربط دارد. افرادی که صبح‌ ها دیر از خواب بیدار و صبحانه نمی خورند، یا ورزش و تحرک کافی را در برنامه روزمره ی خود قرار نمی‌ دهند، و یا این که از مصرف ویتامین‌ ها و قرص‌ های آهن تحت نظارت پزشک غافل هستند، نمی‌ توانند درمان سریع کم خونی را تجربه کنند، و احتمالاً باید مدت زیادی با این بیماری و عوارض آن دست و پنجه نرم کنند.

درمان کم خونی کودکان

کودکان از آن دسته افرادی می باشند، که بیش از بقیه ی افراد با کم خونی درگیر و به آن مبتلا می‌ شوند. دلیل این موضوع می‌ تواند عدم رعایت رژیم‌ های غذایی مناسب برای کودک باشد. بدن کودک آماده ابتلا به هر نوع بیماری می باشد، از این رو مهم است، که والدین چه روشی را جهت گذران زندگی روزمره ی کودک در نظر می‌ گیرند. کودکانی که تا دیر وقت بیدار می باشند، از طرف دیگر آفتاب و هوای مطبوع صبح را از دست می‌ دهند، به صورت صحیح از تغذیه مناسب در وعده صبحانه برخوردار نمی باشند، و بدتر از آن عادت به خوردن نهار یا شام سالم ندارند، به طور قطع در خطر ابتلا به بیماری کم خونی به سر می‌ برند. همچنین کودکانی که با تنقلات و میان‌ وعده‌هایی که از ارزش کافی غذایی برخوردار ندارند، خود را سیر می‌ کنند، بیش از دیگر کودکان در خطر ابتلا به کم خونی هستند.

جهت پیشگیری از ابتلا به انواع کم‌ خونی‌ هایی که به خاطر رژیم غذایی نادرست به‌ وجود می‌ آید، باید برای کاهش وزن و لاغری از رژیم غذایی استفاده کنید، که مواد مغذی بدن شما را تأمین کند. 

عوامل افزایش دهنده جذب آهن و منابع غذایی آنها

اسید سیتریک و اسید اسكوربیک یا ویتامین C موجود در آلو، خربزه، ریواس، انبه، گلابی، طالبی، گل كلم، سبزی‌ ها، آب پرتقال، لیمو شیرین، لیمو ترش، سیب و آناناس می‌ تواند از عوامل افزایش دهنده ی جذب آهن در بدن باشد. اسید مالیک و اسید تارتاریک كه در هویج، سیب زمینی، چغندر، كدو تنبل، گوجه فرنگی، كلم پیچ و شلغم وجود دارد، باعث افزایش جذب آهن می‌ شوند. محصولات تخمیری مانند سس سویا نیز در این دسته گنجانده می‌ شود. به یاد داشته‌ باشید، که بدن مردان حدود 4 گرم و بدن زنان حدود 3 گرم آهن دارد. 2.3 این مقدار آهن در هموگلوبین و میوگلوبین و باقی آن در كبد (به صورت فریتین و هموسیدرین)، مغز استخوان و طحال ذخیره می‌ شوند. بدن آهن را بازیافت می كند. زمانی كه گلبول های قرمز عمرشان به پایان می‌ رسد، آهن آن ها به مغز استخوان بازمی‌گرداند، تا مجدداً در ساخت گلبول‌ های سرخ مصرف گردند. طول عمر متوسط گلبول‌ های قرمز 120 روز می‌ باشد.

پیشنهاد های زیر به پیشگیری و درمان کم‌ خونی کمک ویژه ای می تواند می کند.

1. استفاده از غذاهایی سرشار از آهن استفاده از منابع غذایی حاوی ویتامین C در هر وعده غذایی که به جذب بهتر آهن کمک می‌ کند. مثل پرتقال، گریب‌ فروت، گوجه فرنگی، كلم، توت فرنگی، فلفل سبز، لیمو ترش.
2. استفاده از گوشت قرمز، ماهی یا مرغ در برنامه غذایی.
3. از مصرف چای یا قهوه همراه یا بلافاصله بعد از غذا پرهیز کنید.
4. رفع مشكلات گوارشی و یبوست.
5. تصحیح عادات غذایی غلط (مثل مصرف مواد غیر خوراكی مانند خاک، یخ)
6. استفاده از خشكبار مانند توت خشک، برگه آلو، انجیر خشک و كشمش استفاده از غلات و حبوبات جوانه زده.
7. شست و شو و ضد عفونی كردن سبزی‌ ها قبل از استفاده شستن كامل دست‌ ها با آب و صابون قبل از تهیه و مصرف غذا و پس از هر بار اجابت مزاج.
8. مصرف روزانه یک قرص آهن از پایان ماه چهارم بارداری تا سه ماه پس از زایمان در زنان باردار.
9. مصرف قطره آهن همزمان با شروع تغذیه تكمیلی تا پایان 2 سالگی در کودکان.

---